Zoals eerder aangekondigd zou ik nog een achtergrondstukje schrijven over het Canadese Duivelsbiljet dat ik onlangs op de kop wist te tikken.
In 1952 volgde Elizabeth Alexandra Mary Windsor haar vader koning George VI op als koningin en werd vanaf dat moment Elizabeth II. Als koningin van het Verenigd Koninkrijk was ze automatisch ook Head of State van vele landen van de Commonwealth. Als officieel staatshoofd heeft Elizabeth II de bankbiljetten van 33 landen en gebieden gesierd. Eén daarvan is Canada.
Zoals dat gaat na een troonswisseling werd in 1952 opdracht gegeven om een nieuw Canadees bankbiljet te ontwerpen met het gezicht van het nieuwe staatshoofd erop. Gekozen werd om het ontwerp te baseren op een foto van de Canadese fotograaf Yousuf Karsh. Na selectie van de foto wordt een ontwerp gemaakt door graveur George Gunderson dat ter goedkeuring aan de koningin zelf wordt voorgelegd en als die er een klap op geeft, wordt vervolgens de rest van de procedure gevolgd. Het uiteindelijke resultaat leverde in 1954 een nieuwe serie bankbiljetten op.
So far so good en niets bijzonders. In datzelfde jaar kwamen er echter bijzondere klachten binnen bij de Bank of Canada. Er werd beweerd dat in het ontwerp van het kapsel van Elizabeth II een grijnzende duivel verstopt was! En inderdaad: zonder al teveel fantasie te gebruiken kon je in de krullen van de koningin achter haar oor een gezicht herkennen. Was het toeval of opzet?
De ontwerper Gunderson claimde onschuldig te zijn aan de mogelijke majesteitsschennis: hij had alleen de foto overgezet naar een tekening. Er werd gekeken of er misschien een grapjas bij de bank zelf aan het werk was geweest die het ontwerp veranderd had. Of was het wellicht het werk van Frans-Canadese nationalisten die de niet gewenste Engelse koningin zo belachelijk wilden maken? De wildste theorieën deden de ronde.
Er kon uiteindelijk geen schuldige worden aangewezen maar de Bank of Canada had al maatregelen genomen. De volledige serie van 1954 werd gecancelled en uit het betalingsverkeer genomen. Een nieuw ontwerp met een aangepast kapsel werd zo snel mogelijk uitgebracht. De oude bankbiljetten werden echter zeer geliefd en gezocht onder verzamelaars die de 'duivelsbiljetten' maar wat graag aan hun collectie wilden toevoegen.
Hoe kon het nu uiteindelijk zo fout gaan met het ontwerp? De oorspronkelijke foto was er één uit een fotosessie genomen op het moment dat Elizabeth nog prinses was. Er wordt gezegd dat de Bank of Canada deze foto koos omdat dit er één was zonder tiara om op die manier de Frans-Canadese nationalisten uit Quebec tegemoet te komen. Hoe dan ook zijn er van die fotosessie meer foto's bewaard gebleven, zoals onderstaande foto.
Met wat (meer) fantasie is daar ook een bepaalde vorm in de krullen te ontdekken. De duivelskop lijkt dan ook, alle complottheoriën ten spijt, een bizar toeval maar wel eentje die bij het oorspronkelijke ontwerp wellicht eerder opgemerkt had kunnen en moeten worden.
Meer informatie over de beeltenissen van Elizabeth II op diverse bankbiljetten door de jaren heen is te vinden in dit mooie overzicht van PJ Symes.
Schrijf je net een stukje over de nieuwe aanwinsten van deze week, loop je opeens tegen nog wat leuks op. Bij Van Mastrigt in Rotterdam bladerde ik zoals wel vaker even de bakjes met biljetten door en opeens vond ik nog een biljet dat ik al langer wilde hebben. Als dan bij thuiskomst je vrouw haar portemonnee uitruimt en ook nog wat vindt, is het tijd voor een nieuw postje.
- Uit de portemonnee doken nog vier biljetten uit de Verenigde Staten op: twee van 1 Dollar (P515a en P515b) en twee van 20 Dollar (beide P521a).
- In het uitverkoopbakje vond ik een herdenkingsbiljet (waar ik toch een zwak voor heb) uit Canada: de 1 Dollar uit 1967 ter gelegenheid van de 100e verjaardag van de stichting van Canada.
Drie nieuwe bankbiljetten deze week waaronder eentje die al héél lang op mijn verlanglijstje stond.
- Thailand geeft nogal wat 'commemorative notes' uit. Eenmalige uitgiftes (vaak voor verzamelaars) die een speciale gebeurtenis herdenken. Voor een volledige lijst kun je hier kijken. In Thailand hebben die speciale gebeurtenissen vrijwel allemaal met de koninklijke familie te maken. Ik had al een aardige verzameling van deze speciale uitgaven en deze week zijn er twee nieuwe bijgekomen. De eerste is ter gelegenheid van de 60e verjaardag van de troonsbestijging door koning Bhumibol (of Rama IX): een biljet van 60 Baht uit 2006 (P116) uiteraard in een speciale folder.
- Het tweede biljet uit Thailand is van recentere datum, namelijk uit 2010. Dit biljet van 100 Baht (Pnew) is uitgegeven ter gelegenheid van het 60-jarig huwelijk van de koning en koningin Sirikit en ook vanwege de 60e verjaardag van de kroning van de huidige vorst.
- De derde nieuwe aanwinst is er één die ik lang wilde hebben, namelijk een Canadees 1 Dollar-biljet uit 1954 (P66b). Onder verzamelaars beter bekend als het 'Duivelsbiljet'. Het kreeg deze naam omdat in het haar van Elizabeth II de kop van een grijnzende duivel te zien zou zijn. Er zijn maar weinig bankbiljetten met zo'n illustere geschiedenis als dit exemplaar. Ik ben van plan om er nog een apart bericht over te schrijven omdat ik het verhaal erg interessant vind, maar voor nu kun je hier alvast iets lezen. Update: inmiddels is er een eigen stukje over de duivelsbiljetten verschenen.
Onderaan het menu aan de rechterkant zijn twee nieuwe logo's verschenen die aangeven dat ik lid ben geworden van twee papiergeld-clubs: de internationale tak van de IBNS (International Bank Note Society) en LANSA (Latin American Paper Money Society).
De lijnen zijn weer geopend voor de verkiezing van Bankbiljet van het Jaar. Je moet wel lid zijn van de internationale afdeling van het IBNS om te kunnen stemmen maar de genomineerden zijn hier te vinden.
Mijn favoriet is het Canadese 100 Dollar-biljet. Niet alleen omdat hij er fraai uitziet maar ook omdat de symboliek er voor mij persoonlijk zo lekker bovenop ligt. Hij is namelijk officieel uitgegeven op 14 november 2011 (mijn verjaardag) en achterop is een allegorie van medisch onderzoek te zien met onder andere een flesje insuline (en dat ken ik helaas ook maar al te goed).
Ik heb deze week een oud bankbiljet aan mijn verzameling toegevoegd, namelijk een biljet van 10 Livres dat uitgegeven is tijdens de Franse Revolutie. Dit is een zogenaamd Assignaat.
Op Wikipedia is de geschiedenis van deze interessante biljetten mooi samengevat:
De rellen aan het begin van de Franse Revolutie hadden de Fermiers of belastingsinners verdreven. Het chaotische revolutionaire regime was niet in staat tijdig een nieuwe belastingsadministratie op poten te zetten om de lopende uitgaven en de rente op de staatsschuld te betalen. Het water stond de nieuwe regering werkelijk aan de lippen. Om een bankroet te vermijden besloot de "Assemblée Nationale" op 2 november 1789 om alle kerkelijke bezittingen te confisqueren. De staat zou voortaan een salaris betalen aan de priesters, voor zover die tenminste een eed van trouw aan de Republiek hadden gezworen.
Een probleem hierbij was echter dat je al dat bezit (misschien een vijfde van het grondbezit van Frankrijk) niet tegelijk op de markt kon werpen, zonder dat de opbrengst tot een fractie van de werkelijke waarde zou dalen. Daarom werd besloten de verkoop over een aantal jaren te spreiden en in de tussentijd waardepapieren uit te geven met de kerkelijke bezittingen als onderpand. Die papieren zouden worden gebruikt om rente en aflossing van de staatsschuld mee te betalen. Naarmate de verkoop van de kerkbezittingen vorderde zou de staat de assignaten weer terugkopen van de houders. De assignaten werden uitgegeven in biljetten van 1000 francs (dat was destijds 1 of 2 jaarsalarissen van een arbeider).
Omdat het vertrouwen in de assignaten niet erg groot was en de staat in grote geldproblemen verkeerde, werd op 17 april 1790 besloten dat de assignaten ook als wettig betaalmiddel zouden gelden. Economisch geschoolde personen hadden hier een hard hoofd in en Jacques Necker, de minister van financiën, was hier zo sterk op tegen, dat hij zijn ontslag nam. De revolutionaire regering gaat bovendien veel meer assignaten in omloop brengen dan in overeenstemming is met de waarde van de geconfisqueerde kerkbezittingen. Het zou niemand hoeven te verbazen dat in die omstandigheden de waarde van de assignaten snel verminderde. Tussen 1790 en 1793 verloor de assignaat 60 % van zijn waarde.
Tijdens het Schrikbewind van Robespierre werd geprobeerd de waarde van de assignaat op peil tehouden door de doodstraf te stellen op het niet-aannemen van assignaten. Dit was een paardenmiddel dat op de lange termijn natuurlijk niet effectief zou blijken.
In 1796 was er voor 45 miljard frank (10 maal de waarde van de kerkbezittingen) aan assignaten in omloop. De assignaten-inflatie werd nog aangewakkerd doordat Engeland, dat met de Franse Republiek in oorlog verkeerde, welbewust vervalste assignaten in omloop bracht.
Op 19 februari 1796 werden de assignaten uit de circulatie genomen, maar wel tegen een voor de houders ervan ongunstige koers. Voor 30 frank aan assignaten wordt 1 frank in edelmetaal uitgekeerd.
Het avontuur van de assignaten heeft het revolutionaire regime in Frankrijk van de financiële ondergang gered. De kopers van kerkbezittingen en ondernemers die lucratieve overheidsleveringen hadden verricht en erin geslaagd waren de door hen ontvangen assignaten door te verkopen voordat ze te veel aan waarde verloren, hebben goede zaken gedaan, maar veel mensen hebben aan deze affaire veel geld verloren.
Bron: http://nl.wikipedia.org/wiki/Assignaat
Een nieuwe week met nieuwe aanwinsten!
- Na lang wachten was daar eindelijk het mapje van de Bank of Jamaica met daarin de 1977-serie van 1, 2, 5 en 10 Dollars. Deze speciale uitgave onderscheidt zich van de normale uitgave uiteraard door de bijgeleverde map maar ook door het rode serienummer met een ster ervoor. Van deze uitgave zijn er maar 7500 genummerde exemplaren uitgegeven en ik heb nummer 0743.
- Een 'nieuw' biljet uit Frankrijk. Hoewel nieuw: het is meer dan 200 jaar oud en stamt uit de Franse Revolutie: 10 Livres. De datum op het biljet is 16 december 1791. Om het in perspectief te plaatsen: Lodewijk XVI en zijn vrouw Marie-Antoinette leefden toen nog. Een leuke aanvulling op de collectie en meteen het oudste bankbiljet dat ik heb.
Deze week weer een paar leuke aanvullingen op de collectie binnengekregen:
- Een specimen-biljet van 10 Dinara uit Bosnië-Hercegovina.
- Twee biljetten uit Frankrijk: 5 Francs uit 1943 en 10 Francs uit 1970.
- Een schitterend specimen-biljet van 3 Dollar uit de Cook Eilanden.
Hoe kom ik aan mijn bankbiljetten? Je kunt uiteraard de plaatselijke bank of wisselkantoor binnenlopen en daar het één en ander bestellen. Het probleem daarvan is dat het duur is, je alleen de biljetten kan krijgen die op dat moment in gebruik zijn en je geen garantie hebt dat je ongebruikte exemplaren krijgt. En dat willen de meeste verzamelaars: ongebruikte, als nieuw aanvoelende biljetten. Oftewel een ‘uncirculated’ (UNC) exemplaar in het jargon.
Een andere mogelijkheid om je collectie uit te breiden, is langs te gaan bij gespecialiseerde winkels of op beurzen. Naar beurzen ga ik vrijwel niet en de winkels zijn helaas zeldzaam. Ik heb een adres in Delft en één in Rotterdam maar daar houdt het wel een beetje mee op. Of je moet bereid zijn het hele land door te reizen.
Blijft over de winkel aller winkels: internet. Daar heb je diverse grote en kleine sites waar je soms alles van één land kan kopen, of een bepaald gebied of van de hele wereld. Het aanbod is enorm en als je de juiste winkel vindt, raak je niet uitgekocht. Nadeel is wel dat de prijs redelijk vast staat.
Leuker is het daarom om op eBay te kijken en mee te bieden. De spanning van de aflopende biedperiode, het gevecht tussen anonieme bieders van over de hele wereld om nog in de laatste seconde het winnende bod te doen. Daarna de spanning tot het gewonnen of gekochte bankbiljet thuis wordt bezorgd. Ziet het er net zo uit als je had gehoopt? Zit de envelop niet vol met folders en ben je opgelicht? Heeft de postbode stiekem de envelop al opengemaakt?
En af en toe kom je er geweldige items tegen die een cataloguswaarde van vele malen de prijs op eBay hebben. Naar mijn mening geeft de verkoopprijs op eBay een betrouwbaarder beeld van de waarde van een bankbiljet dan een catalogus die één keer in de zoveel jaar uitkomt.
Door het enorme aanbod dat elke minuut uitgebreid wordt en waar elke minuut veilingen aflopen, is eBay een plek geworden waar je kunt blijven rondkijken. Tot slot nog wat tips waar ik zelf altijd op let voor ik een bod doe:
- Kijk hoe de verkoper beoordeeld wordt. Heeft hij alleen maar positieve beoordelingen? Als hij niet boven de 95% positief komt, laat ik hem schieten.
- Hoeveel beoordelingen heeft hij al? Jammer voor de nieuwe verkopers die net gestart zijn maar als je nog minder dan 100 items verkocht hebt, ga ik niet bieden. Bewijs jezelf dan eerst maar.
- Bekijk heel goed de scan van het biljet en de beschrijving. Misschien een open deur maar soms wordt een heel mooi exemplaar getoond maar staat in de beschrijving dat je een biljet met een ander serienummer kunt krijgen. Oftewel: een ander biljet dan je op de foto ziet.
- Wordt in de beschrijving de grading standard van de IBNS gehanteerd of heeft de verkoper het alleen over "it looks like a fine piece to me". In het laatste geval kun je er wel van uitgaan dat de kwaliteit van het biljet niet dat is wat je als verzamelaar verwacht.
- Kijk uit voor hoge verzendkosten. Met name in de USA hebben ze er nogal een handje van om belachelijk hoge verzendkosten te rekenen. Dan koop je goedkoop een biljet en blijken de 'shipping and handling' een veelvoud van dat bedrag te zijn. Wil je helemaal geen verzendkosten dan kun je bij de zoekfilters aangeven dat je 'free shipping' wil.
- Over verzenden gesproken: let op voordat je biedt of er wel naar jouw lokatie wordt verzonden. In (weer) de USA verzenden ze nog wel eens alleen maar naar Noord-Amerika. Ook leuk is de opmerking dat de laagste verzendkosten alleen voor bepaalde landen gelden. Woon je in land X dan ben je verplicht de veel duurdere aangetekende verzendkosten te accepteren. Gelukkig geldt dit meestal voor Nederland niet omdat onze postbodes over het algemeen wel te vertrouwen zijn.
- Houd je aankooppagina in de gaten als je eenmaal iets gewonnen of gekocht hebt. Vrijwel altijd staat er bij de 'shipping info' binnen hoeveel tijd na betaling een verkoper het item verstuurt. Het is me al eens gebeurd dat die termijn verstreek en er gebeurde niks in de updates. Bleek achteraf dat de verkoper het te laat had verzonden en vervolgens vergeten was aan te geven dát het verzonden was. Slordig.
- Let op bij het bieden of aanschaffen van een item hoe de betaling geregeld is. Gelukkig gebruiken de meesten PayPal (vind ik het makkelijkst) maar soms wordt er nog wel eens om een (Europese) bankoverschrijving gevraagd. Niet iedereen zit daar op te wachten en het is zonde als je daar pas achterkomt als je al geboden hebt.
- Als laatste een tip voor het bieden zelf: let op wanneer de veiling afloopt. Er zijn altijd kapers op de kust die nog in de laatste paar seconden een winnend bod willen uitbrengen. Jij hebt dan vervolgens geen kans meer om nog hoger te bieden want de veiling is inmiddels afgelopen. Vervelend maar dat is ook een beetje het spelletje. Wat ik nog wel eens doe (als ik lui ben), is vantevoren al een maximum bedrag bepalen dat ik wil uitgeven en dat als maximum bod invoeren. Zolang dat bod nog niet bereikt is, verhoogt eBay automatisch je bod als iemand over je heen gaat. Leuker is echter de tijd in de gaten te houden en proberen zelf in de laatste seconde nog een winnend bod te doen. Welk bod het winnende zal zijn? Dat is een beetje gevoelsmatig maar bedenk (als gratis tip) dat de meeste mensen ronde bedragen bieden. Stel dat er nog 20 seconden op de klok staan en het hoogste bod is net 10 dollar geworden. Dikke kans dat iemand dan 11 dollar gaat bieden. In zo'n geval bied ik meestal 11,90 zodat ik zowel de 11 als de 11,50 dollar net versla.
Have fun!
Omdat ik mijn bankbiljettenblog (klinkt lekker als je het snel zegt) tegenwoordig veel actiever bijhoudt dan mijn persoonlijke weblog, heb ik de indeling van de site even omgedraaid. Als je nu naar stevenbron.nl gaat, kom je uit bij het papiergeld. Wil je mijn persoonlijke weblog lezen, dan ga je naar stevenbron.nl/weblog.
Weer een aantal mooie nieuwe aanwinsten, waaronder dit keer wat fantasiegeld uit diverse 'landen'. Soms zijn deze inwisselbaar voor echt geld, soms is het meer een curiosum of een manier om onderzoek te financieren. Maar in alle gevallen wel mooie ontwerpen naar mijn bescheiden mening.
Twee mooie nieuwe aanwinsten uit Thailand:
- Het volgens sommigen grootste bankbiljet ter wereld (volgens mij is er nog een grotere uit de Filipijnen maar die was niet voor algemeen gebruik): de 60 Baht uit 1987 (P93a) die uitgegeven is in een blauwe folder. Zeer gewild bij verzamelaars.
- Het meest recente herdenkingsbiljet van 100 Baht (P new) ter gelegenheid van de verjaardag van de koning in 2011.
Het gebeurt niet vaak dat mijn hobby pagina 101 van Teletekst haalt, maar vandaag was het zover. Zuid-Afrika maakte bekend dat de traditionele Big Five uit het dierenrijk vervangen gaat worden door een portret van Nelson Mandela, de eerste zwarte president van het land.
Ik vroeg me altijd al af waarom ze Mandela niet op een bankbiljet zetten maar het gaat nu dan eindelijk gebeuren.
A leading banknote and coin expert has denied a figure of a group of kittens appears in the new 100 yuan bill after a number of people claimed to have spotted the furry pets hidden in the banknote.
Tja, staan ze er echt? Het fotobewijs is redelijk overtuigend. Het hele verhaal is hier te vinden.
“The [paper] money of a country is its calling card. It’s the first thing that many people will ever see about the country. Numismatics is an important part of human history. It tells you something about the society.”
Een quote uit een interview met Jacob Mathai, een verzamelaar met een grote collectie papiergeld. Ik had graag wat meer voorbeelden uit zijn collectie gezien. Voor zover ik kan zien heeft hij ook geen eigen website dus zullen we het met dit interview moeten doen. Voor de mooie quote toch maar een link naar het hele verhaal.
« Vorige Pagina |
Toon berichten 1201-1215 van 1227 |
Volgende Pagina »
